ظام برنامه‌ریزی شهری در کشور هلند جز یکی از برجسته‌ترین و با اهمیت‌ترین شیوه‌های مدیریت شهری به حساب می‌آید که در سال‌های اخیر از سوی کارشناسان جهانی مدیریت شهری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. <br> در کشور هلند حکومت‌های محلی هر یک شورای ویژه خود را دارا هستند که توسط مردم انتخاب می‌شموند و هر یک در قلمرو خاص خود با نظارت مستقیم حکومت مرکزی و مطابق قانون اساسی کشور با استقلال نسبی فعالیت می‌کنند. <br>هلند از ?? استان (ایالت) و ??? شهرداری تشکیل شده و مدیریت استانی این کشور سرسبز از سه ارگان تشکیلاتی شورای عالی، هیات اجرایی استانی و کمیسر سلطنتی شکل یافته است. <br>شورای استانی، همان نماینده مردم در استان‌های کشور است و تعداد نمایندگان آن از ?? تا ?? نفر تغییر می‌کند این نکته حائز اهیمت است که تمامی نمایندگان این شوراها با رای مستقیم مردم و از طریق سیستم رای‌گیری سنتی برای مدت ? سال انتخاب می‌شوند. <br>در کشور هلند حکومت‌های محلی هر یک شورای خاص خود را دارا هستند و توسط مردم انتخاب شده و هر یک در قلمرو خاص خود با نظارت مستقیم حکومت مرکزی و مطابق قانون اساسی کشور فعالیت می‌کنند. <br>در قانون اساسی این کشور پیش‌بینی شده است که استان‌ها و شهرداری‌ها به وسیله قانون ایجاد یا منحل می‌شوند، همچنین ساختار حکومتی آنها و میزان نظارت و مباشرتی که توسط مسوولان بالاتر بر فعالیت‌شان اعمال خواهد شد، نیز تعیین شده است. <br>با توجه به این امر که به استان‌ها و شهرداری‌ها به مقدار زیادی استقلال عملکردی داده شده است، با این وجود قانون اساسی کنترل‌های لازمه را نیز پیش‌بینی کرده است، بدین معنی که بودجه و مالیات می‌بایست توسط قوانین وضع شود همچنین تصمیمات مهم مالی استان‌ها و شهرداری‌ها نیز ‌باید برای تصویب به سطوح بالاتر از طریق این نهادها منعکس شود. <br>اما این نکته برای مردم هلند و دستگاه نظارتی بسیار حائز اهمیت است که تصمیمات استان‌ها و شهرداری‌ها که بر خلاف منافع عمومی یا غیرقانونی باشد می‌تواند به وسیله حکم سلطنتی لغو شود همچنین محدودیت‌های ایجاد شده برای استان‌ها و شهرداری‌ها می‌توانند به وسیله قانون تغییر یا اصلاح شوند. <br>نخستین قانون برنامه‌ریزی کالبدی هلند در سال ???? به تصویب رسید و در سال ????، این قانون مورد بازنگری قرار گرفت و چارچوب کنونی قوانین برنامه‌ریزی شهری در هلند را تشکیل داد. <br>برنامه‌ریزی توسعه شهری و اهداف آن در هلند با سایر نقاط جهان کمی متفاوت است بدین صورت که تو سعه شهری در این کشور به <br>انجام عملیات ساختاری مهندسی، معدنی و غیره روی زمین یا زیرزمین و یا انجام تغییرات در کاربری ساختمان و یا زمین گفته می‌شود و به استفاده زمین برای انواع فعالیت‌های کشاورزی اعم از جنگل‌کاری، حفاظت از طبیعت و غیره اشاره می‌کند. <br>در برنامه‌ریزی توسعه شهری این کشور نگهداری جاده‌ها و یا تغییرات جزئی در ساختمان‌ها نیازمند مجوز ویژه از نهادهای دولتی نیست و استفاده از زمین و ساختمان به گروه‌های مختلف طبقه‌بندی شده‌اند و ایجاد تغییرات در یک گروه نیازمند اخذ مجوز نیست. <br>کارشناسان مدیریت شهری هلند هدف از برنامه‌ریزی شهری در این کشور را، جلوگیری از سوء استفاده از زمین و یا ساختمان می‌دانند بدین معنا که می‌بایست در راستای توسعه شهری منافع جامعه، تک تک اعضا جامعه و اکوسیستم زیست محیطی به خطر نیافتد. <br>نظام برنامه‌ریزی فضایی در هلند از سه سطح دولت مرکزی، استان و شهرداری تشکیل یافته است بدین صورت که از ?? استان و ??? شهرداری تشکیل یافته است. هر یک از سطوح برنامه‌ریزی می‌توانند اهداف برنامه‌ریزی و محتوای طرح‌های خود را تعیین کنند. لذا، سلسله مراتب رسمی برنامه‌ریزی بین برنامه‌های مختلف وجود ندارد. <br>در سطح ملی، اسناد برنامه‌ریزی فضایی با نام «برنامه‌ریزی و تصمیمات کلیدی»، عنوان می شود و تصمیمات کلیدی می‌تواند شامل سیاست‌ها و یا اختصاص دادن اراضی خصوصی جهت کارهای ویژه شود. کارشناسان مدیریت شهری کشور هلند معتقدند اسناد برنامه‌ریزی از لحاظ ماهیت تصمیمات کلیدی چیزی مابین سیاست‌ها و لوایح قانونی است. <br>برای این که سیاستی به عنوان تصمیمات کلیدی خوانده شود، ‌باید از طرف پارلمان هلند تصویب شده باشد و مسئولیت تدوین این برنامه‌ها اصولا به عهده وزارت مسکن، برنامه‌ریزی کالبدی و زیست محیطی هلند است. <br>در سطح استانی، طرح‌های منطقه‌ای ابزار عمده به حساب می‌آیند. یک منطقه بخشی از یک استان محسوب می‌شود و طرح‌های منطقه‌ای تنها ماهیت پیشنهادی دارند و شامل پیشنهادات کلی در راستای توسعه‌های شهری، تفریحی و صنعتی و یا کاربری‌های زمین در بعضی نواحی می‌شوند. مسوولیت‌ تهیه طرح‌های منطقه‌ای بر عهده سازمان برنامه‌ریزی استانی است. <br>برنامه‌ریزی در سطح شهری از سطوح دیگر مهم‌تر است. در سطح شهری دو نوع طرح وجود دارد. یکی طرح ساختاری است (Structure Plan) که حاوی سیاست‌ها و مطالعات در مورد توسعه شهری در آینده بوده و ‌باید از سوی شورای شهر به تصویب برسد و طرح دیگر، طرح کاربری زمین (Bestemmings plan) است که این طرح نواحی متراکم و خالی شهری را در برمی‌گیرد. این طرح حاوی اطلاعات در زمینه کاربری زمین و ساختمان در آینده است و اطلاعات عملکرد و فرم تغییرات را شامل می‌شود. افق زمانی این طرح‌ها ?? سال تخمین زده می‌شود از پشتوانه‌های قانونی برخوردارند، بدین معنا که پیروی از آن چه برای شهرداری‌ها و چه برای افراد جامعه الزامی است تمامی مجوزهای ساخت و ساز ‌باید بر اساس این طرح‌ها صادر شود. <br>چنانچه قبلا اشاره شد طرح کاربری زمین نیز ‌باید از طرف شورای شهر به تصویب برسد، به علاوه به جهت جنبه قانونی این طرح، ‌باید از سوی حکومت استانی نیز مورد تایید قرار گیرد و در صورت تایید نشدن از سوی شورای استانی، شورای شهر موظف به تهیه یک طرح کاربری زمین جدید است، در غیر این صورت می‌تواند به دادگاه عالی در هلند شکایت خود را منعکس کند. <br>در هلند اگر چه مسئولیت برنامه‌ریزی منطقه‌ای بر عهده شورای شهر بوده و در سطح پایین‌تر شهرداری‌ها قرار دارند، با این وجود دولت مرکزی توسط کمیسیون ملی برنامه‌ریزی به امور برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای نظارت می‌کند. <br>سطح شهری از همه مهم‌تر است چنانچه قبلا اشاره شد در این سطح، شهرداری‌ها دو نوع طرح تهیه می‌کنند یکی طرح ساختاری که ‌باید به تایید شورای شهر برسد و دوم طرح کاربری زمین که علاوه بر تصویب شورای شهر نیازمند تصویب سطوح بالاتر اداری یعنی شورای استانی است. طرح کاربری زمین از جنبه قانونی برخوردار بوده و برای شهرداری و مردم لازم‌الاجراست و تمامی مجوزها بر اساس طرح کاربری زمین صادر می‌شود. <br>به دلیل قدرت قانونی طرح کاربری زمین مشارکت دادن مردمی در روند بررسی طرح‌ها برای شهرداری‌ها اجباری است و در روند برنامه‌ریزی طرح اولیه در معرض دید عمومی گذارده می‌شود، مردم می‌توانند اعتراضات خود را نسبت به طرح به اطلاع شهرداری برسانند. <br>در این مرحله طرح کاربری زمین توسط «بازرس دولتی برنامه‌ریزی کالبدی»، نیز بررسی می‌شود و در صورتی که با اهداف برنامه‌ریزی ملی تناقض داشته باشد، در آن صورت بازرس نیز اعتراضات خود را مستند خواهد ساخت. طرح کاربری زمین با در نظر داشتن اعتراضات بر طرح، نهایتا به وسیله شورای شهر به تصویب می‌رسد. چنانچه افرادی به تصمیمات شهرداری معترض باشند، در آن صورت آنها می‌توانند اعتراضات خود را به سطوح بالاتر یعنی استانی و ملی منعکس سازند. <br>به جهت جنبه قانونی طرح کاربری زمین، تصویب این طرح نیازمند تایید حکومت استانی نیز است، (اگر چه هیچ اعتراضی به آن وجود نداشته باشد). در صورتی که طرح مورد تایید قرار نگیرد، شهرداری موظف است تا یک سال طرح جدیدی را بر اساس اهداف استانی و ملی تهیه کند. در صورتی که خود شهرداری به این تصمیم‌گیری اعتراض داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را در مراجع دادگاه سلطنتی مطرح سازد. <br>شهروندان حق دارند به پیشنهادات برنامه‌ریزی چه در سطح ملی، ایالتی و یا شهری اعتراض داشته باشند. هر گاه طرحی مورد اعتراض قرار گیرد، در آن صورت تا زمینی که به وسیله دادگاه مورد تایید قرار نگیرد، نمی‌تواند از جنبه قانونی معتبر باشد. <br>شهروندان می‌توانند نسبت به صدور مجوزهای ساخت و ساز اعتراض داشته باشند. اگر پرونده ساخت و سازی بر اساس طرح کاربری زمین باشد، در آن صورت ضرورتا ‌باید به آن مجوز ساخت داده شود. <br>در کشور هلند شهرداری‌ها از سه رکن اصلی شورا، هیات اجرایی و شهردار تشکیل می‌شود و احزاب سیاسی، کاندیداهای خود را در شورای شهر تعیین می‌کنند. <br>اهم وظایف شورا شامل مواردی از جمله نظارت بر خرید و فروش در شهرداری، عزل و نصب کارکنان، عقد قرارداد، تامین وام و فراهم کردن اماکن فرهنگی می‌شود و یکی از فعالیت‌های اصلی دیگر آن حفظ سلامتی، ایمنی و امنیت توسط پلیس است که افراد آن به وسیله حکمی از جانب هیات ایالتی منصوب می‌شوند. <br>در حقیقت امر، شهردار و هیات اجرایی شهر به طور جمعی و انفرادی مسوول فعالیت‌های خود در مقابل شورا هستند و به شخص شهردار اختیارات ویژه‌ای داده می‌شود. از جمله این که شهردار رییس پلیس شهر بوده، مسوولیت حفظ نظم و قانون را عهده دار است. شهردار ضمن تماس با شهروندان، سازمان‌های دولتی، سازمان‌های اجتماعی و سازمان‌های تجاری نقش عمده‌ای را در مدیریت شهر ایفا می‌کند. <br>در پایتخت هلند، آمستردام تقسیمات شهرداری با رشد جمعیت تغییر می‌کند. معمولا برای هر یکصد هزار نفر از ساکنان شهر یک منطقه شهرداری منظور می‌شود و هر شهروند منسوب به یکی از مناطق است. <br>برای هر منطقه شهرداری یک شورای شهر وجود دارد که از ?? نفر تشکیل می‌شود و این شورا ده ن ف ر را به عنوان هیات مدیره تعیین می‌کند و این اعضای هیات مدیره، شهردار منطقه را انتخاب می‌کنند. اما در مقام بالاترشهردار شهر آمستردام (شهردار کل) را ملکه کشور هلند انتخاب می‌کند. <br>شهرداری نامزدهای مربوط به انتخاب شهردار را معرفی می‌‌کند و شهردار ریاست شورای شهر مسئولیت رییس هیات مدیره شهرداری را عهده‌داراست. <br>از ویژگی‌های مدیریت شهر، واگذاری بخشی از امور شهرداری به بخش خصوصی است که در این ارتباط می‌توان از مساله کنترل فنی اتومبیل‌ها، امور مربوط به متوفیات، کشتارگاه‌ها، خانه‌های فرهنگ، حفظ و نگهداری پارک‌ها، جمع‌آوری زباله و صدور گواهینامه رانندگی نام برد که همگی این امور توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. <br>شهرداری آمستردام طیف وسیعی از وظایف مربوط به شهر را بر عهده دارد و مسوول خدمات وسیع شهری <br>مانند نظارت بر برق ، حمل و نقل عمومی (اتوبوس، تراموا، مترو، ترن سریع‌السیر)، نظافت شهر، امور اقتصادی، پلیس، امور نظام وظیفه، امور مربوط به کار و اشتغال، امور سالمندان و شهرداری‌های محلی را بر عهده‌ دارد. <br>شهرداری محلی مسوول تمامی وظایف و خدماتی است که به طور روزمره مورد نیاز شهروندان است و این وظایف قابل مقایسه با وظایف شهرداری‌های متوسط در هلند است. <br>از سوی دیگر مدیران کل شهر خط مشی‌ها و سیاست‌های اصلی را در توسعه شهر تعیین می‌کنند به‌طوریکه ایده‌های جدید را مطرح کرده و به این نکته بسیار توجه دارند که شهر به حوزه‌های مستقل و جدا تقسیم نشود و در ضمن هویت و تمامیت خود را به عنوان یک شهر حفظ کند. <br>شهرداری‌های محلی مسوولیت نظارت بر اموری مانند شهرسازی و نگهداری اماکن عمومی، محیط زیست شهری، احداث و بهبود مسکن و کمک به مستاجران، تغییرات در آپارتمان‌ها جهت سکونت معلولان، کسب اطلاعات برای بهبود واحدهای مسکونی با مالکیت خصوصی، اقتصاد و وضعیت اشتغال، سیاست‌های ویژه برای سالمندان، آموزش و پرورش، امور ورزشی، امور فرهنگی، امور مالی، ثبت‌نام و صدور گواهی را در کارنامه فعالیت‌های خود دارا هستند. <br>این نکته حائز اهمیت است که حدود ?? درصد منابع مالی حکومت‌های محلی در هلند به طور مستقیم یا غیرمستقیم از منابع دولت مرکزی تامین می‌شود. قسمت عمده این منابع از سهم شهرداری‌ها و از سهم بودجه‌ای برداشت می‌شود که به وسیله دولت به عنوان «موجودی شهرداری‌ها» از محل مالیات‌های جمع‌آوری شده، تخصیص داده می‌شود. علاوه بر این، شهرداری‌ها دارای منابع درآمدی از طریق دارایی‌ها و املاک شهرداری، مالیات‌های محلی بر روی املاک، ساختمان‌ها، جهانگردان و ارایه خدمات شهرداری نیز هستند. <br>از نکات منفی نظام برنامه‌ریزی فضایی در هلند تا قبل از تصویب قانون ????، روند طولانی طرح‌های کاربری زمین بود، زیرا نیاز به تصویب سطوح بالاتر قانونی داشت. این طولانی بودن تا آن حد بود که حتی در صورت فقدان اعتراض و شکایت روند تصویب تا ? سال طول می‌کشید و در صورتی که اعتراضاتی نسبت به طرح وجود داشت، روند پیگیری تا? سال دیگر نیز به درازا می‌کشید. اینک بعد از بازنگری قانون پیشین، روند طبیعی تصویب به یک سال کاهش داده شده است. <br>کشور هلند از لحاظ مدیریت شهری سابقه‌ای دیرینه داشته و یکی از نظام‌های پیشرفته مدیریت شهری را داراست. از جنبه‌های مثبت این نظام، عملکرد همه‌جانبه حکومت‌های محلی به نیازهای متنوع مردم محلی است که شامل تمامی ابعاد آموزشی، اجتماعی، تاسیسات زیربنایی، ثبت و احوال، اقتصادی، فرهنگی و غیره می‌شود. <br>در کشور هلند مشارکت مردمی در امر مدیریت شهری کاملا نظام یافته و پیشرفته است. به طوریکه هر شهروند در یک منطقه شهری ثبت شده مسئولیت حفظ و نگهداری پاره‌ای از خدمات را به طور مشخص عهده‌دار می‌شود. <br>از نکات مثبت مدیریت شهری در هلند، امر مشارکت گسترده بخش خصوصی در ارایه خدمات شهری است چنانچه در این رابطه می‌توان از صدور گواهینامه رانندگی، مساله کنترل فنی اتومبیل‌ها، خانه‌های فرهنگ، اداره کشتارگاه‌ها، محافظت از پارک‌ها و غیره نام برد. <br>به طور کلی نظام مدیریت شهری در کشور هلند از انسجام خاصی برخوردار است و کارشناسان شهری این کشور نیز بر این نکته صحه می‌گذارند که حضور همه جانبه دستگاه حکومتی در امر نظارت عملکرد درون شهری و همکاری همزمان بخش خصوصی و قبول مسوولیت شهروندان گام‌های موثری در مدیریت واحد برداشته است و سبب نظام‌یافتن پیگیری امور شهری در این کشور شده است.